Arnout Brouwers is historicus en chef opinie bij de Volkskrant
Brouwers verwoordt de al vaker geuite kritiek dat de Europese Unie democratisch zal zijn of niet zal zijn. Dit artikel is een goede sfeerschets na de dreun van de Brexit. Ook het begin van nadenken over de oplossing(en).
Hoe is het mogelijk dat grote groepen Europeanen op partijen stemmen die analytisch gezien juist níet opkomen voor het belang van hun kiezers? Volgens mij is dat de kernvraag, die democratisch opgelost moet worden. Er zijn enkele oorzaken denkbaar:
- domheid
- demagogie
- afwijzing, gevolgd door wraak
In alle gevallen gaat het om het afbrokkelen van draagvlak voor het grotere idee of ideaal. Twintig jaar geleden bestond het draagvlak uit >90% van alle Europeanen; we komen nu in veel EU-landen al in de buurt van 60%. In het VK zelfs tot <50%.
Kiezers die niet voldoende willen of kunnen nadenken, (en velen anderen!), vertrouwen op charismatische leiders met een goed verhaal. Als blijkt dat zij dat ook niet (snel genoeg) kunnen waarmaken, dan volgt een correctie via de stembus. Als democraat vind ik dat prima; zo is democratie bedoeld.
Waar is het dan fout gegaan? Een Europese identiteit opbouwen van bovenaf gaat niet. Zeker niet in de huidige tijd van open samenlevingen en nieuwe media. Draagvlakvergroting voor zoiets complex als samenwerken binnen de EU kan dus alleen bottomup tot stand komen: Een EU dichtbij mensen, in hun dagelijkse leven.
We doen dit in regio Eindhoven al op kleine schaal en daar bereiken we eerste resultaten, maar het gaat langzaam. Dit proces van draagvlakvergroting is meer voor marathonlopers dan voor politici die steeds met de volgende verkiezingen bezig zijn.
De Brexit betekent dus ook het einde van de centralistische, bureaucratische, maakbare EU, want die is niet voor alle Europeanen. Het Europa van de Regio’s staat al in de stijgers en vergt nog wat meer uitwerking en politieke wil om tot #sterkeregio’s te komen. Vrij naar Kennedy: Het gaat er niet meer om wat de EU voor een regio kan doen, maar wat een regio voor de EU kan doen.
Niet doen wat mogelijk is, maar wat nodig is. Dat vergt ook een EU als sociale innovatie.
Lees hier verder op de website van De Volkskrant »
Tagarchief: Sociale innovatie
Dirk-Jan van Baar: In Berlijn is Europa 2.0 allang werkelijkheid
Dirk-Jan van Baar is historicus en publicist
Van Baar geeft in dit stuk een heel positieve toelichting op een al langer bestaand multicultureel en geïntegreerd Midden- en Oost-Europa. Daar zouden wij in West-Europa geen oog voor hebben. De praktijk van het nieuwe Europa dáár kan ons híer als voorbeeld dienen.
Ik denk dat dat voor Berlijn-stad inderdaad kan gelden maar zeker niet voor het geheel van Midden- en Oost-Europa. Als recente voorbeelden de opkomst van extreem-rechts of het rigoureus afwijzen van vluchtelingenopvang in bijv. Polen en Hongarije. Dat duidt in die regio’s bepaald nog niet op het pluriforme en goed geïntegreerde Europa, hoe graag ik het ook zo positief zou willen zien als Van Baar.
Lees verder op de website van De Volkskrant »
Ton Vermeulen: Reactie op het TV-debat van Thierry Baudet en Rob Riemen over het Oekraïne-referendum
Thierry Baudet is rechtsfilosoof, publicist en jurist
Rob Riemen is schrijver, cultureel filosoof en directeur van het Nexus Instituut in Tilburg
Ton Vermeulen is o.m. voorlichter bij Europa Direct in Eindhoven
Baudet is bekend als bestrijder van het kwaad dat hij EU noemt.
Riemen is bekend als bestrijder van de EU als economische unie, de naam Europese Unie niet waardig.
Op basis van deze uitgangspunten zou je verwachten dat de heren het snel eens zouden zijn met elkaar maar niets in minder waar. In de discussie die ontstaat is duidelijk te horen dat ze het gewoon niet eens kunnen worden, omdat ze elkaars standpunten verwerpelijk vinden. Hoe kan dat?
Beiden koketteren graag met hun intellectuele bagage door veelvuldig te citeren uit belangrijke boeken die de meeste kijkers en stemmers niet zullen (her)kennen.
Baudet / GeenPeil hebben het referendum aangegrepen om het geheel van de EU ter discussie te stellen. Meteen stoppen is volgens hem beter en daarom willen zij het referendum gebruiken om een stok in het EU-wiel te gooien. Dat is vanuit hun perspectief een trouvaille. Ook Juncker heeft het er blijkens zijn uitlatingen aan het adres van de Nederlandse politiek maar moeilijk mee. Hij mengt zich publiekelijk in een binnenlandse kwestie omdat hij natuurlijk ook wil voorkomen dat hij een NEE als democratisch verkregen uitkomst naast zich neer moet leggen. Hij zal echter niet anders kunnen als het op 6 april al tot een NEE komt.
Riemen is via zijn uitgeverij Nexus Instituut en diverse toonaangevende conferenties al jaren bezig met een pleidooi om de EU als economische ruimte (met een grote morele leegte) op te waarderen tot een waardengemeenschap, gebaseerd op de idealen van de verlichting en de humanistische traditie van bijv. Thomas Mann.
Dat genuanceerde betoog verdwijnt in de uitzending van Buitenhof snel naar de achtergrond, omdat het debat uitmondt in vliegen afvangen. Riemen is te complex voor de kijker, terwijl Baudet voor de camera het voordeel hanteert van eloquente oneliners, hoewel vaak feitelijk onjuist. Maar om dat te horen, moet je goed in de materie zijn ingevoerd.
Daarom hierna een toelichting ervan uitgaande dat de EU er is om te blijven. De kracht en continuïteit van ‘de idee Europa’ kan natuurlijk niet afhangen van een relatief klein onderwerp als het associatieverdrag met Oekraïne. En dat ook nog op verzoek van de Oekraïners die dat verdrag zelf zo graag willen.
Dus Baudet c.s. dank je wel om de EU via deze goed zichtbare bananenschil te willen laten struikelen. We hebben er respect voor, we zullen er in het vervolg beter rekening mee houden. Op zich een mooie wake up call en democratisch gefinancierd. Prima.
Hierna nog meer over het meer algemene verwijt van Baudet c.s. dat ‘the ever closer Union’ de Europese samenlevingen steeds verder zou uniformeren en disciplineren tot een eenheidsworst waar niemand zich mee verbonden zou voelen. Een van de vele bewijzen die hij voor die stelling aandraagt is de invoering van de Euro. Daar zouden we volgens Baudet ingerommeld zijn, waarna er steeds minder eigen ruimte resteerde voor natiestaten en hun economieën.
Riemen had dus beter kunnen uitleggen dat er in de EU onderwerpen zijn die voor elke Europeaan voordeel opleveren als we ze uniformeren. Meestal gaat dat om onderwerpen waar je aan kunt rekenen, zoals de Euro of het Bruto Binnenlands Product.
Onderwerpen die onze waarden bijv. via cultuur representeren, willen we binnen ‘de idee Europa’ juist niet uniformeren. Daarbij geldt al heel lang het mandaat van diversificatie en pluriformiteit. Het feit dat we elkaar in Europa juist om die waarden eeuwenlang hebben bestreden doet daar niet aan af. Integendeel, daardoor is het inzicht gegroeid dat we elkaar in die diversiteit kunnen versterken. Eenheid in verscheidenheid is hier het adagium en juist dat had Riemen tijdens de uitzending beter kunnen uitleggen.
Ook stelt Baudet het gebrek aan solidariteit aan de orde: Kun je in de EU solidair zijn met bijv. de Grieken zoals Nederlanders dat bijv. ook zijn met Friezen? Baudet hanteert daarvoor de natiestaat als norm. In een land kan dat wel maar in de EU volgens hem niet, want dan neemt die betrokkenheid tussen 500 miljoen inwoners af. Die omvang is volgens hem te groot en dus voor solidariteit te ver weg.
We praten mede door nieuwe media echter steeds meer over the global village. We zijn los van de EU al stevig met elkaar verbonden. Doden in Syrië gaan ons allen aan, al was het maar om invloed te behouden op de stromen vluchtelingen. Onze schaal van denken en handelen is de laatste 50 jaar van nationaal naar globaal verschoven. Daar is de EU een goed antwoord op en daarom is het perspectief van Baudet en de vraag over solidariteit die hij daarvoor opwerpt wel relevant, maar het antwoord daarop bevestigt juist het bestaansrecht van de EU als sociale innovatie.
Baudet stelde ook dat samenwerking in de EU altijd tot integratie leidt en dat is correct, voor zoverre die integratie ook voordelen oplevert, bijv. bij de Euro. Waar integratie nadelen oplevert (bijv. bij culturele diversiteit) blijft het in de EU beperkt tot samenwerking. Dat is allang goed geregeld, daar doet de alerte bananenschil van Baudet / Geen Peil gelukkig niks aan af.
Ton Vermeulen schrijft zijn blogposts op persoonlijke titel.
Arnout Brouwers: Europa’s dilemma: speler of speelbal
Arnout Brouwers is historicus en chef opinie bij de Volkskrant
Zoals zo vaak is hier de positie en maakbaarheid van de EU ter discussie. Dit is een goede analyse van alle afwegingen die daaraan op deze onduidelijke momenten ten grondslag kunnen liggen.
Maar minder relevant als je weet dat de EU niet aan de tekentafel is ontstaan. Er is geen masterplan; het is een cirkel en geen pijl. Tot nu toe is dat ook al 70 jaar de kracht van de EU: zo goed mogelijk inspelen op ontwikkelingen binnen en buiten de EU en daar haalbare oplossingen voor creëren.
Geen brute kracht dus, of dogma’s, maar flexibiliteit en aanpassingsvermogen: de EU als sociale innovatie.
Rob de Wijk: Zonder politiek midden is Europa verdoemd
Rob de Wijk is historicus, hoogleraar aan Universiteit Leiden, columnist en commentator, gespecialiseerd in internationale betrekkingen en veiligheidszaken
De laatste maanden trekken ook vooraanstaande opiniemakers en politici openlijk de toekomst van de Europese Unie in twijfel. De Wijk noemt in deze analyse het wegvallen van middenpartijen in de meeste EU-landen als een belangrijke oorzaak.
Zijn analyse zou echter tot gevolg hebben dat de EU als sociale innovatie onvoldoende intrinsieke kracht heeft om zich ook zonder dat soort optimale randvoorwaarden in stand te kunnen houden en te ontwikkelen.
Die conclusie lijkt me onjuist. Juist bij alle tegenwinden van de laatste jaren blijkt de kracht van samenwerking binnen de EU. Zónder EU waren we in Europa allang naar de ratsmodee gegaan, of erger nog, weer in oorlog vervallen.